ONTWIKKELING

(Gepubliceerd op 2 juni 2010.)

De ontwikkeling van de mens staat nooit stil. Alleen al tijdens mijn leven is er zeer veel nieuws bijgekomen. Ik heb de introductie van de tv (althans in Nederland) meegemaakt. We kunnen live rechtstreeks reportages van de andere kant van de wereld volgen, omdat de aarde omcirkeld wordt door talloze satellieten die de beelden doorgeven. Ik heb nog meegemaakt dat de allereerste communicatiesatelliet, 'Telstar', in een baan om de aarde werd gebracht. Niet lang daarna was de vraag niet meer of de mens ooit voet op de maan zou zetten, maar wanneer. In 1969 konden we die gebeurtenis live op tv volgen.

Ons gewone dagelijkse leven is nog meer veranderd door de computer. Ik was de veertig al enige jaren daarvoor gepasseerd toen ik mijn eerste pc kocht. (Daarvoor had ik al een homecomputer.) De opslagcapaciteit van de harde schijf werd toen nog uitgedrukt in megabytes. Bij de jongste generatie rekenen we in terabytes. (1 terabyte = 1.000.000 megabytes.)  Er is intussen een generatie pc-gebruikers die niet meer weet dat we gegevens ook konden opslaan op zogenaamde 'floppy disks'. Geluid konden we al heel lang opnemen (de grammofoonplaat), maar op een gegeven moment kwam de videoband om beeld op te slaan. Die heeft zijn plaats al weer moeten afstaan aan de dvd.

Ik herinner me nog dat we thuis telefoon kregen, een groot apparaat dat aan de muur in de gang hing. Ons telefoonnummer in Amsterdam bestond toen nog uit vijf cijfers. (Ik weet het nog steeds: 95192.) Tegenwoordig wordt negentig procent van de telefoongesprekken gevoerd via een mobiele telefoon, die ook dienst doet als mp3-speler, fototoestel, tv-toestel, wekker, agenda en toegang tot het internet. In mijn jeugd waren de koelkast en de wasmachine nog geen standaardonderdelen van een normaal huishouden. Mijn moeder bakte cake en koekjes in een losstaand gasoventje. Ik bak en grill in een elektrische oven die tegelijkertijd als magnetron kan functioneren, waarin ik (de resten van) een maaltijd kan opwarmen. Ik heb nog in een trein achter een stoomlocomotief gezeten (toen je ook nog derde klas had) en ook in een TGV. Grote vliegtochten heb ik zelfs nooit meer in een propellervliegtuig gemaakt. En dankzij de ontwikkelingen in de luchtvaart is een vakantie in een ander werelddeel ook realiseerbaar voor de niet-zo-rijken en misschien zelfs goedkoper dan een verblijf in CenterParcs.

De ontwikkelingen in de medische wetenschap mogen we ook niet vergeten. Toen ik bij de ziekenfondsen in Den Haag werkte, mocht ik daar - in 1979, als ik mij goed herinner - een demonstratie bijwonen van de eerste computertomograaf (de 'opvolger' van het röntgenapparaat) in de Haagse regio. Tegenwoordig zien we het allemaal nog scherper met de mri-scan.  Niemand kijkt meer op van een kunstheup. Ik loop zelf al een jaar of zeven met wat schroeven en moeren in een enkel en in mijn kransslagader zit een metalen buisje. Het plaatsen daarvan was op een monitor te volgen, want er ging een kleine camera mee van mijn pols naar mijn hart. Ouders hebben tegenwoordig hun kind al diverse malen kunnen bewonderen voordat het in de buitenlucht komt.

Tweeduizend jaar geleden (in kosmisch perspectief een te verwaarlozen moment) waren we nog vrijwel geheel afhankelijk van alle zichtbare en onzichtbare krachten in de natuur. Nu brengen we mensen en materiaal buiten de aantrekkingskracht van de aarde. Maar orkanen, tornado's, aardbevingen en vulkaanuitbarstingen kunnen nog altijd tot veel doden en materiële schade leiden.

We zijn in die tweeduizend jaar een heel eind verder gekomen, dat wil zeggen: in technisch/materieel opzicht. In moreel/mentaal opzicht zijn we nog geen stap verder gekomen. We geloven nog altijd in dezelfde goden en houden ons aan hun ge- en verboden. Nog altijd moorden we elkaar uit en de technische middelen daarvoor hebben we ook steeds verder ontwikkeld en geperfectioneerd. Het zijn vooral democratische naties die over massavernietigingswapens beschikken. We bestrijden voorheen per definitie terminale ziektes met steeds geavanceerder technieken en medicijnen en laten op wereldschaal jaarlijks 5.000.000 kinderen overlijden aan diarree, die bestreden kan woorden met een simpele oplossing van suiker en zout in water. 'Respect' is niet iets wat je op eigen kracht moet verdienen, het is iets waar je recht op hebt, dat je mag eisen en als je dat niet krijgt, gaat de beuk erin. Als ik 'mijn' vrouw niet meer kan 'hebben', zal een ander haar ook niet 'hebben'. Wie al gewend is aan een miljoeneninkomen fraudeert er nog een paar miljoen bij. We roepen nog altijd vaker en harder "Kruisigt hem!" dan "Hosanna!"

"Zo schreed de beschaving voort" is een humoristisch (bedoeld) boek van Leonhard Huizinga, zoon van de bekende historicus Johan Huizinga. De werkelijke beschaving is nog geen millimeter vooruit gekomen.